Związki Legionowa z 11 listopada 1918 r.
Narodowe Święto Niepodległości obchodzone w naszym mieście i powiecie legionowskim ma swój konkretny i symboliczny związek z wydarzeniami listopada 1918 r.. Znane fakty z rozbrajania oddziałów niemieckich w Warszawie czy austriackich w Krakowie, Lublinie i innych miejscowościach mają również bardzo konkretny wymiar w naszym mieście. Zawsze siłą wiodąca w tych wydarzeniach była Polska Organizacja Wojskowa i Polska Siła Zbrojna wywodzące się z idei Legionów Polskich i myśli politycznej Józefa Piłsudskiego. Tak samo było na ziemi legionowskiej gdzie działały i przygotowywały się do konfrontacji z okupantem niemieckim struktury Polskiej Organizacji Wojskowej – w Jabłonnie, Chotomowie, Krubinie, Wieliszewie, Zegrzu, Nieporęcie czy Serocku.
.
Tutaj, w dniu 10 listopada w Chotomowie a w ówczesnej Jabłonnie Nowej, czyli dzisiejszym Legionowie w dniach 11- 14 listopada miały miejsce działania zbrojne podjęte przez dwa oddziały POW z Jabłonny i Warszawskiej Pragi dowodzone przez Polikarpa Wróblewskiego i Dobiesława Damięckiego, które ostatecznie doprowadziły do kapitulacji garnizonu niemieckiego i zdobycia dużej ilości broni i wyposażenia wojskowego, tak bardzo potrzebnego rodzącej się z niewoli niepodległej Polski. Szczegóły działań opisuje literatura historyczna. W walce tej byli ranni, a jeden z żołnierzy POW Stefan Gawryszewski zginął atakując niemieckie koszary- już w okresie międzywojennym jego postać upamiętniono nazwą ulicy. Przedwojenna społeczność Legionowa upamiętniła czyn POW-wiaków nadaniem nazwy rondu, które dziś nosi nazwę Armii Krajowej. Przed wojną zaprojektowano nawet budowę pomnika POW -iaka niosącego zdobyczną broń, lecz II wojna to uniemożliwiła, a Powstanie Warszawskie w Legionowie, przyćmiło nieco czyn naszych rodaków z I wojny, z uwagi na wielką ofiarę, jaką mieszkańcy musieli ponieść w latach okupacji. Już współczesne pokolenie mieszkańców Legionowa upamiętniło wydarzenia z 1918 r. nadaniem osiedlu na Kozłówce właśnie imienia Polskiej Organizacji Wojskowej.
Święto Niepodległości obchodzono uroczyście w okresie międzywojennym, także w warunkach konspiracyjnych doby okupacji, w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, a co ciekawe również w 1. Warszawskiej Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki utworzonej na Wschodzie, do niedawna ściśle związanej z historią naszego miasta.
Dziś możemy cieszyć się pełną suwerennością i wolnością, lecz pamiętamy, że u źródła naszego święta leżał czyn legionowy i wszystkich formacji wolnościowych okresu I wojny, działania organizacyjne młodego państwa polskiego okresu II Rzeczypospolitej, ofiara walki i męczeństwa w dobie II wojny a obecnie praca organizatorska naszej armii i całego społeczeństwa polskiego. W działaniach tych legionowianie zawsze byli w czołówce przemian i ofiarności.
Opracowanie
Erazm Domański – kustosz Muzeum Historycznego w Legionowie.
Prezes Towarzystwa Przyjaciół Legionowa
